टिकटकमाथी ठिकठाक निर्णय अथवा भूराजनीतिक र रणनीतिक विचारहरूकाे त्रिपक्षिय असन्तुलित अप्रत्यक्ष भूमिका
Advertisement
जगदीश्वर थापा
२८ कार्तिक, काठमाडौं । एउटा दयालाग्दो कदमको स्वरूपमा नेपालमा सत्तारुढ दलहरूका नेताहरूले सरकार मार्फत टिकटकलाई प्रतिबन्ध लगाउने निर्णयमा पुराइदिएका छन् । सो प्लेटफर्मले जनभावनामा पार्ने नकारात्मक प्रभाव र राजनीतिक स्थायित्वमा सम्भावित खतराको चिन्तित झैं देखाएर टिकटकका सामग्रीले जनतामा आफ्नो असहमति र असन्तुष्टिमा योगदान पुर्याइरहेको आरोप लगाउँदै बन्द गर्ने निर्णय नेपाल सरकारले गरेको छ। यस निर्णयले विभिन्न देशहरूमा अवलोकन गरिएको फराकिलो प्रवृत्तिलाई प्रतिबिम्बित गर्दछ, जहाँ सरकारहरू लोकप्रिय सामाजिक मिडिया प्लेटफर्महरूको सामाजिक र राजनीतिक प्रभावहरूबाट बढ्दो सावधानी अपनाइरहेका छन्। आलोचकहरूको तर्क अनुसार त्यस्ता प्रतिबन्धहरूले अभिव्यक्तिको स्वतन्त्रता र रचनात्मकतालाई उल्लङ्घन गर्छ, तर समर्थकहरूका अनुसार समतामुलक सामाजिक व्यवस्था र राजनीतिक स्थिरता कायम राख्न त्यस्ता प्रतिबन्धहरू आवश्यक छन्। संधियता, राजसंस्था, धार्मिक र सामाजिक विभेद, सभ्य समाज निर्माण आदिमा सहज असहज प्रभाव पारिरहेको प्रतिबन्धले डिजिटल युगमा सरकारी नियन्त्रण र व्यक्तिगत स्वतन्त्रता बीचको नाजुक सन्तुलनमा प्रश्न उठाइदिएको छ ।
सर्वसाधारणलाइ सरकार र राजनितिक पार्टीहरूबाट जेजस्तो कारण देखाइएपनि टिकटक बन्द गर्ने निर्णयमा पुग्नुमा भारत, नेपाल र चिन बिचको त्रिपक्षिय असन्तुलित सम्बन्ध साथै भूराजनीतिक र रणनीतिक विचारहरूले अप्रत्यक्ष भूमिका खेलेको छ। देशहरूले कहिलेकाहीँ कथित राष्ट्रिय हित वा चासोहरूमा आधारित एकअर्काको निर्णयलाई प्रभाव पार्न अप्रत्यक्ष दबाब सहित विभिन्न माध्यमहरू प्रयोग गर्छन्। टिकटकमाथि प्रतिबन्ध लगाउन नेपालमाथि भारतले सम्भावित अप्रत्यक्ष दबाबको अवस्था आउनुमा बृहत् क्षेत्रीय राजनितिक गतिशीलता, डाटा सुरक्षा मुद्दाहरू, वा सांस्कृतिक प्रभावको चिन्तासँग जोडेर हेरेको छ। TikTok को स्थिति वा अन्य कुनै समान प्लेटफर्महरूको सम्बन्धमा भारत र नेपालबीचको सम्बन्धमा भएका कुनै पनि घटनाक्रमहरूमा सबैभन्दा नवीनतम र सही जानकारीको लागि भरपर्दो समाचार स्रोतहरू प्रमाणित गर्न आवश्यक हुन्छ, जुन दुर्भाग्यबस नेपालको सुरक्षा प्रविधि विकास त्यो क्षमतासम्म पुगेकै छैन । कुनैपनि सेवा वस्तु वा व्यवस्थाको प्रयोग आफैंमा खराब हैन, त्यस्लाइ प्रयोग गर्नेले सहि र खराब नियतले अनियन्त्रित प्रयोग गरिदिँदा त्यस्ता सेवा वस्तु वा व्यवस्थाको प्रयोग आफैंमा खराब बन्न जान्छ । हाल सतहमा देखिएका कारण चैं तल उल्लेखित हुन् भने टिकटक मात्रै हैन उस्तै संजाल अरू नि बन्द हुनुपर्छ ।
1. गोपनीयता सरोकारहरू: TikTok मा प्रतिबन्धित गर्नको लागि एक सामान्य कारण प्रयोगकर्ताको डेटा र गोपनीयतासंग जोडिन्छ। केही देशहरूले TikTok ले प्रयोगकर्ताको डाटालाई कसरी ह्यान्डल गर्ने र भण्डारण गर्ने भन्ने विषयमा मुद्दा उठाउँदै आएका छन्, विशेष गरी यसको चिनियाँ मूलका कारण। नेपाल सरकार पनि यस्को अव्यवस्थित दुरुपयोग वा व्यक्तिगत जानकारीमा अनधिकृत पक्षको पहुँचको दबावमा परेको हुन सक्छ।
2. सामग्री मध्यस्थता: TikTok ले आफ्नो प्लेटफर्ममा पोस्ट गरिएको सामग्रीको लागि आलोचनाको सामना गरेको छ, जसमा अनुपयुक्त सामग्री, घृणायुक्त भाषण, र गलत जानकारीसँग सम्बन्धित कारकहरू समावेश छन्। प्लेटफर्मले साझा गरिएको सामग्रीलाई मध्यस्थता र नियन्त्रण गर्न पर्याप्त काम गरिरहेको छैन भन्ने देखेर सरकारले प्रतिबन्ध लाउन चाहेको हुनसक्छ।
3. राष्ट्रिय सुरक्षा: केही देशहरूले टिकटकलाई प्रतिबन्ध लगाउनुको कारण राष्ट्रिय सुरक्षा सम्बन्धी चिन्ताहरूको रूपमा प्रस्तुत गरेका छन्। विभिन्न देशका सरकारहरूले यो एपलाई चिनियाँ जासुसी वा विदेशी प्रभावको औजारको रूपमा प्रयोग भइरहेको बारे बेला बेला नेपाल सरकारसंग चिन्ता व्यक्त नगरेको होइन ।
४. सांस्कृतिक र सामाजिक प्रभाव: केही आलोचकहरूले तर्क गर्छन् कि TikTok र समान प्लेटफर्महरूले सांस्कृतिक मूल्य र सामाजिक व्यवहारमा नकारात्मक प्रभाव पार्छ। यसमा सांस्कृतिक रूपमा अनुपयुक्त मानिने निश्चित प्रवृत्ति, चुनौती वा सामग्रीको प्रभावबारे एकअर्काप्रतिको दुरूत्साहन, गालि, घृणा आदिले साँस्कृतिक र सामाजिक विचलन ल्याइरहेको भने स्पष्ट थियो ।
५. शोषणको लागि सम्भावित: TikTok मा साइबर बुलिङ, उत्पीडन, र शिकारी व्यवहारका घटनाहरू रिपोर्ट गरिएका छन्। यदि प्लेटफर्मले यसका प्रयोगकर्ताहरू, विशेष गरी नाबालिगहरूको सुरक्षा र कल्याणको लागि जोखिम खडा गरिरहेको थियो । त्यति हुँदा हुँदै TikTok लाई प्रतिबन्ध लगाउनु भन्दा पहिला कुनै पनि प्रकारको प्रविधिको दुरूपयोग हुने र त्यसलाई राज्य/समाजले विधिसम्मत ढंगले नियमन गर्ने र विधिको पालन नभएमा विधिसम्मत ढंगले नै दण्डित गर्नुपर्दछ। राज्यले उपयुक्त कानून/नियम बनाएर तिनलाई नियमन गर्ने र व्यापक जनमत निर्माण गर्ने काम नगरेर प्रतिबन्ध लगाउनु उपयुक्त छैन। यसले सरकारको लोकतान्त्रिक आस्था र प्रतिबद्धतामाथि नै गम्भीर प्रश्न उठाउन सक्छ र प्रत्युत्पादक हुनसक्छ। सरकारले तुरून्त यो गल्ती सच्याओस् र सामाजिक सन्जालको दुरूपयोग गर्ने पक्षहरूलाइ निरूत्साहित गर्ने निति नियम बनाइ लागु गरोस् हैन भने सामाजिक सन्जाललाइ हतासमा बन्द गर्नु राजनितिक पुर्वाग्रह वा सरकारी अराजकता देखिन्छ ।
Comments
