Advertisement
जगदीश्वर थापा
२२ बैशाख, काठमाडाैं । आफ्नै नियमअनुसार रंगिन्छ प्रकृतिक आकाश तर मानवले अफ्नो लागि प्रयोग गरिरहेको आकाश कहिले शान्त भएन । यस्को रंग धुवाँ धुवाँ र कालो हुन पूग्यो जब देखि गोला वारूद र हवाइ जहाज रकेट जस्ता उडानका रंगहरूले प्रत्यक्ष रंग थपिदिए । त्यो भन्दा बढि केही स्वार्थहरूले त कन्चन नेपाली आकाशलाइ झन् दाग-दाग बनाइदिएको छ ।
नेपालको उड्डयन उद्योगले हालैका वर्षहरूमा भ्रष्टाचार, घोटाला र विमानको मर्मत र सुरक्षासँग सम्बन्धित विवादहरूका सन्दर्भमा महत्त्वपूर्ण चुनौतीहरूको सामना गरेको छ। कैयौं दुर्घटना र घटनाले ग्रसित छ देश । मानिसहरूको काल आफै आयो कि भ्रष्टाचार, घोटाला, कमिशनखोर र अयोग्यताले लिएर आयो ?
कोषको दुरुपयोग
२०१९ मा क्यानमाथि त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको मर्मतसम्भारका लागि छुट्याइएको रकमको दुरुपयोग गरेको आरोप लागेको थियो । भ्रष्टाचार विरोधी वाचडगले प्राधिकरणले उड्डयन उद्योगमा अनुभव नभएका कम्पनीहरूलाई ठेक्का दिएको आरोप लगाएको छ, जसले गर्दा गुणस्तरहीन काम र बढी मूल्य निर्धारण भएको छ।
विमान खरिदमा भ्रष्टाचार
सन् २०१७ मा नेपाल सरकारले नेपाल वायुसेवा निगमका लागि दुईवटा एयरबस ए३३०–२०० विमान खरिद गर्न चिनियाँ कम्पनीसँग सम्झौता गरेको थियो । यो सम्झौता भ्रष्टाचार र किकब्याकको आरोपबाट प्रभावित भएको थियो, जसको परिणामस्वरूप संसदीय छानबिन भयो। प्रतिवेदनमा उक्त सम्झौताले सरकारलाई ४ अर्ब ३५ करोड अमेरिकी डलर नोक्सान भएको निष्कर्ष निकालेको थियो । ४ अर्ब ३५ करोड अमेरिकी डलर हिसावमा नोक्सान देखाएर कमाउन सफल भए सम्बन्धितहरू ।
सुरक्षा सरोकारहरू
नेपालको उड्डयन उद्योगले पनि उचित पूर्वाधारको अभाव, पाइलट र मर्मतसम्भार टोलीको अपर्याप्त तालिम, र कमजोर नियमन जस्ता धेरै सुरक्षा चिन्ताहरूको सामना गरेको छ। २०१९ मा, युरोपेली संघले सुरक्षा चिन्ताको कारण देखाउँदै सबै नेपाली एयरलाइन्सलाई युरोपेली एयरस्पेसमा उडान गर्न प्रतिबन्ध लगाएको थियो।
पर्यवेक्षणको अभाव
उड्डयन उद्योगको अनुगमन र नियमन नगरेको भन्दै क्यानको आलोचना भइरहेको छ । संगठनलाई सुरक्षा मापदण्डहरू लागू गर्न असफल भएको र एयरलाइन्सलाई गुणस्तरहीन उपकरण र अभ्यासहरू सञ्चालन गर्न अनुमति दिएको आरोप लगाइएको छ।
त्यसका बाबजुद नेपालमा राजनीतिज्ञ र उड्डयनसँग सम्बन्धित केही प्रमुख भ्रष्टाचार, घोटाला र विवादहरू यहाँ छन्:
Airbus A330 खरिद विवाद:
सन् २०१५ मा नेपाल वायुसेवा निगम (NAC) ले अन्तर्राष्ट्रिय लामो दुरीका उडानका लागि दुईवटा A330-200 विमान खरिद गर्न एयरबससँग सम्झौता गरेको थियो। यो सम्झौता USD 209.6 मिलियनको थियो। तर, खरिद प्रक्रियामा भ्रष्टाचार र अनियमितताको आरोप लागेको छ । अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगले निगमका पूर्व प्रबन्ध निर्देशकसहित आठ अधिकारीविरुद्ध खरिद प्रक्रियामा करोडौं रुपैयाँ हिनामिना गरेको आरोपमा भ्रष्टाचार मुद्दा दायर गरेपछि यो विषय बाहिर आएको हो । मुद्दा अझै चलिरहेको छ ।
Bombardier Dash 8-Q400 खरिद विवाद:
2009 मा, NAC ले दुईवटा Bombardier Dash 8-Q400 विमानहरू डे ह्याभिल्यान्ड नामक क्यानाडाको कम्पनीबाट खरिद गरेको थियो। यो सम्झौता 32.8 मिलियन अमेरिकी डलरको थियो। तर, खरिद प्रक्रियामा भ्रष्टाचार र अनियमितताको आरोप लागेपछि पुनः विवादित बनेको छ । अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगले निगमका पूर्वप्रबन्ध निर्देशक र एक पूर्वमन्त्रीसहित पाँच अधिकारीविरुद्ध खरिद प्रक्रियामा करोडौं रुपैयाँ हिनामिना गरेको अभियोगमा भ्रष्टाचार मुद्दा दायर गरेको थियो । मुद्दा अझै चलिरहेको छ ।
MA60 खरिद विवाद:
निगमले 2014 मा एभिआईसी इन्टरनेशनल होल्डिङ कर्पोरेशन नामक चिनियाँ कम्पनीबाट दुईवटा एमए60 विमान खरिद गरेको थियो। यो सम्झौता 30 मिलियन अमेरिकी डलरको थियो। तर, खरिद प्रक्रियामा भ्रष्टाचार र अनियमितताको आरोप लागेपछि पुनः विवादित बनेको छ । अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगले निगमका पूर्वप्रबन्ध निर्देशक र एक पूर्वमन्त्रीसहित पाँच अधिकारीविरुद्ध खरिद प्रक्रियामा करोडौं रुपैयाँ हिनामिना गरेको अभियोगमा भ्रष्टाचार मुद्दा दायर गरेको थियो । मुद्दा अझै चलिरहेको छ ।
यति एयरलाइन्स स्क्यान्डल:
सन् २००८ मा, नेपालको अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगले यती एयरलाइन्सले दुईवटा विमान खरिदमा भएको कथित भ्रष्टाचारको अनुसन्धान सुरु गर्यो। नेपाली राजनीतिज्ञको स्वामित्वमा रहेको मलेसियाली कम्पनीबाट महँगो मूल्यमा विमान किनेको एयरलाइन्सले आरोप लगाएको थियो । मुद्दा अझै चलिरहेको छ ।
नेपाल वायुसेवा निगम (NAC) भ्रष्टाचार काण्ड:
नेपालको राष्ट्रिय ध्वजावाहक निगम, वर्षौंदेखि धेरै भ्रष्टाचार काण्डको केन्द्रमा रहेको छ। २०१४ मा अख्तियारले निगमका तत्कालीन प्रबन्ध निर्देशक सुगतरत्न कंसाकारलाई भ्रष्टाचार र हिनामिना गरेको आरोपमा पक्राउ गरेको थियो । कंसाकारमाथि आपूर्तिकर्ता र ठेकेदारसँग घुस लिएको आरोप थियो ।
हेलिकप्टर स्क्यान्डल:
२०१९ मा, नेपाल सरकारले VIP प्रयोगका लागि दुईवटा AW139 हेलिकप्टर खरिद गरेकोमा विवाद भयो। दुई करोड ४० लाख अमेरिकी डलरको लागतमा इटालियन कम्पनीबाट हेलिकप्टर खरिद गरिएको हो । तर, महँगो मूल्यमा हेलिकप्टर खरिद गरिएको र इटालियन कम्पनीलाई फाइदा पुग्ने गरी खरिद प्रक्रियामा धाँधली गरिएको आरोप लागेको छ । मुद्दा अझै अनुसन्धानकै क्रममा छ ।
सुरक्षा सरोकारहरू:
नेपाल विश्वमा हवाई दुर्घटनाको उच्च दर हो, धेरै घटनाहरू कमजोर सुरक्षा मापदण्डहरू र अपर्याप्त नियामक निरीक्षणको कारणले गर्दा। 2018 मा, युरोपेली संघले सुरक्षा चिन्ताको कारण सबै नेपाली एयरलाइन्सलाई EU मा उडान गर्न प्रतिबन्ध लगाएको थियो। 2019 मा प्रतिबन्ध हटाइयो, तर देशको उड्डयन उद्योगले अझै पनि सुरक्षा सुनिश्चित गर्न महत्त्वपूर्ण चुनौतीहरूको सामना गरिरहेको छ।
दोस्रो अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल पोखराः
नेपालको उड्डयन उद्योगसँग जोडिएको अर्को विवाद देशको दोस्रो अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल पोखरा अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको निर्माणलाई लिएर घुमेको छ । आयोजनामा ढिलाइ र लागत वृद्धि, भ्रष्टाचार र अव्यवस्थाको आरोप लगाइएको छ। सुरुमा यो आयोजनाको लागत २१ करोड ६० लाख डलर अनुमान गरिएको थियो तर यो लागत बढेर ५० करोड डलर पुगेको छ । आयोजनाको ठेक्कामा भ्रष्टाचार र अनियमिततामा अख्तियार समेत मौन छ ।
हामी सफा मन लिएर कन्चन आकाशमा उड्न चाहन्छौं । तर हरेकपल्टका उडानमा स्वभाविक रूपमा उठ्ने डर भन्दा कमिशन, भ्रष्टाचार र अनियमितताभित्र रूम्मलिदै अकाल मृत्यूतर्फ उडान लिदै छौं, नेपाली कालो आकाशमा ।
Comments
