एन्टार्कटिकाको पतन अपरिवर्तनीय हुन सक्छ, वैज्ञानिकहरूले दिए चेतावनी

२३ कार्तिक, सिड्सी । अन्टार्कटिकाको बरफ, महासागर र पारिस्थितिक प्रणालीमा अचानक र सम्भवतः फर्काउन नसकिने (अपरिवर्तनीय) परिवर्तनको सम्भावना छ। यदि विश्वव्यापी रूपमा कार्बन उत्सर्जनमा तीव्र कटौती नगरिएमा, यी रूपान्तरणहरूले महादेशका लागि मात्र नभई अस्ट्रेलिया र बाँकी ग्रहका लागि पनि गम्भीर प्रभाव पार्न सक्ने वैज्ञानिकहरूले चेतावनी दिएका छन् ।

यो चेतावनी अस्ट्रेलियन नेसनल युनिभर्सिटी (एएनयू) र युनिभर्सिटी अफ न्यू साउथ वेल्स (यूएनएसडब्लू) का वैज्ञानिकहरू, साथै अस्ट्रेलियाका सबै प्रमुख अन्टार्कटिक विज्ञान संस्थाहरूका अनुसन्धानकर्ताहरूले नेचर जर्नलमा प्रकाशित नयाँ अनुसन्धानबाट आएको हो। टोलीले अन्टार्कटिकाभरि एकै पटक धेरै ठूला-ठूला परिवर्तनहरू भइरहेको र यी प्रक्रियाहरू एकआपसमा अन्तर्सम्बन्धित पाएको छ, जसले जलवायु प्रणाली, समुद्री सतह र पारिस्थितिक प्रणालीमा विश्वव्यापी दबाब बढाएको छ।

पश्चिमी अन्टार्कटिक हिम चादर पतनको प्रक्रियामा
अनुसन्धानकर्ताहरूले पश्चिमी अन्टार्कटिक हिम चादर (डब्लूएआईएस) लाई वायुमण्डलीय कार्बन डाइअक्साइडको स्तर बढ्दै जाँदा पतनको चरम जोखिममा रहेको पहिचान गरेका छन्। डब्लूएआईएसको पूर्ण पतनले विश्वव्यापी समुद्री सतह तीन मिटरभन्दा बढी बढाउन सक्छ, जसले विश्वभरका तटीय जनसंख्या र प्रमुख सहरहरूलाई खतरामा पार्नेछ।

अस्ट्रेलियन अन्टार्कटिक डिभिजन (एएडी) की प्रमुख वैज्ञानिक तथा अध्ययनकी प्रमुख लेखक डा. नेरिली अब्रामले यस्तो घटनाले ‘आउँदो पुस्ताका लागि विनाशकारी परिणाम’ निम्त्याउने चेतावनी दिएकी छन्। उनले भनिन्, ‘अन्टार्कटिकाको बरफ, महासागर र पारिस्थितिक प्रणालीमा तीव्र परिवर्तन पहिले नै पत्ता लागिसकेको छ, र विश्वव्यापी तापक्रमको हरेक सानो अंशको वृद्धिसँगै यो झनै खराब हुँदै जानेछ।’

समुद्री हिउँमा कमी र एकले अर्कोलाई बढाउने प्रक्रिया
डा. अब्रामका अनुसार, अन्टार्कटिक समुद्री हिउँमा आएको तीव्र गिरावट अर्को चिन्ताजनक सङ्केत हो। ‘अन्टार्कटिक समुद्री हिउँको क्षति अर्को अप्रत्याशित परिवर्तन हो जसले एकपछि अर्को शृङ्खलाबद्ध असर पार्छ, जसमा अन्टार्कटिका वरपरका तैरिरहेका हिम चट्टानहरूलाई छालका कारण हुने पतनको लागि थप जोखिमपूर्ण बनाउनु पनि समावेश छ,’ उनले भनिन्।

यूएनएसडब्लू तथा एआरसी अस्ट्रेलियन सेन्टर फर एक्सिलेन्स इन अन्टार्कटिक साइन्स (एसीईएएस) का प्राध्यापक म्याथ्यू इंग्ल्यान्ड, जो अध्ययनका सह-लेखक हुन्, ले यी तीव्र अन्टार्कटिक परिवर्तनहरूले अस्ट्रेलियाका लागि गम्भीर असर पार्न सक्ने बताए।

समुद्री हिउँमा कमी र दक्षिणी महासागरमा गहिरो समुद्री परिसंचरणको कमजोरीले यी प्रणालीहरू पहिले सोचिएभन्दा बढ्दो तापक्रमप्रति बढी संवेदनशील रहेको सङ्केत गर्छ। जब समुद्री हिउँ पग्लन्छ, महासागरको सतहले बढी सौर्य ताप सोस्छ, जसले क्षेत्रीय तापक्रम वृद्धि बढाउँछ। डा. अब्रामले थपिन्, ‘अन्य महत्वपूर्ण प्रणालीहरू, जस्तै अन्टार्कटिक हिम चादरका केही भागहरूलाई रोकेर राख्ने हिम चट्टानहरू पनि चाँडै नै फर्काउन नसकिने बिन्दुमा पुग्न सक्छन्।’

अस्ट्रेलिया र बाहिरसम्म पुग्ने परिणामहरू

यूएनएसडब्लू तथा एआरसी अस्ट्रेलियन सेन्टर फर एक्सिलेन्स इन अन्टार्कटिक साइन्स (एसीईएएस) का प्राध्यापक म्याथ्यू इंग्ल्यान्ड, जो अध्ययनका सह-लेखक हुन्, ले यी तीव्र अन्टार्कटिक परिवर्तनहरूले अस्ट्रेलियाका लागि गम्भीर असर पार्न सक्ने बताए।

‘अस्ट्रेलियाका लागि पर्ने परिणामहरूमा हाम्रो तटीय समुदायहरूमा असर पार्ने बढ्दो समुद्री सतह, वायुमण्डलबाट कार्बन डाइअक्साइड हटाउन कम सक्षम हुने तातो र अक्सिजन कम भएको दक्षिणी महासागर, जसले अस्ट्रेलिया र बाहिर थप तीव्र तापक्रम वृद्धि निम्त्याउँछ, र अन्टार्कटिक समुद्री हिउँको क्षतिबाट बढ्ने क्षेत्रीय तापक्रम वृद्धि समावेश छन्,’ उनले भने।

वन्यजन्तु र पारिस्थितिक प्रणाली खतरामा

समुद्री हिउँको क्षतिले पहिले नै अन्टार्कटिक वन्यजन्तुहरूलाई खतरामा पारेको छ। प्राध्यापक इंग्ल्यान्डले चेतावनी दिए अनुसार एम्पेरर पेन्गुइनहरूको जनसंख्या लोप हुने ठूलो जोखिममा छ किनभने तिनीहरूका चल्लाहरू हुर्कनका लागि स्थिर समुद्री हिउँमा निर्भर हुन्छन्। ‘समुद्री हिउँ चाँडै टुक्रिने घटनाका कारण अन्टार्कटिक तटभरि चल्लाहरूको पूरै कोलोनी नष्ट भएको देखिएको छ, र केही कोलोनीहरूले पछिल्लो दशकमा धेरै पटक प्रजननमा असफलता भोगेका छन्,’ उनले भने।

अन्य प्रजातिहरू पनि खतरामा छन्। अनुसन्धानकर्ताहरूले रिपोर्ट गरे कि क्रिल, साथै धेरै पेन्गुइन र सिल प्रजातिहरूमा ठूलो गिरावट आउन सक्छ, जबकि खाद्य शृङ्खलाको आधार बनाउने मुख्य फाइटोप्लाङ्क्टनहरू महासागरको तापक्रम वृद्धि र अम्लीकरणबाट प्रभावित भइरहेका छन्।

प्राध्यापक इंग्ल्यान्डले थपे, ‘अन्टार्कटिकमा समुद्री पानीको तह उल्टिने प्रक्रियामा सम्भावित पतन समुद्री पारिस्थितिक प्रणालीका लागि विनाशकारी हुनेछ, जसले समुद्री जीवहरू निर्भर रहने महत्त्वपूर्ण पोषक तत्वहरूलाई सतहको पानीसम्म पुग्नबाट रोक्नेछ।’

तत्काल विश्वव्यापी कदम आवश्यक

डा. अब्रामले अन्टार्कटिक सन्धि प्रणालीमार्फत गरिएका प्रयासहरू महत्त्वपूर्ण भए तापनि, ती आफैमा पर्याप्त नहुने कुरामा जोड दिइन्। ‘यी उपायहरू अत्यन्त महत्त्वपूर्ण भए पनि, अब सुरु भइसकेका जलवायु-सम्बन्धित प्रभावहरूलाई रोक्न मद्दत गर्दैन,’ उनले भनिन्।

उनले आग्रह गरिन्, ‘थप अप्रत्याशित परिवर्तनहरू र तिनका दूरगामी प्रभावहरूबाट बच्ने एक मात्र तरिका भनेको विश्वव्यापी तापक्रमलाई सकेसम्म १.५ डिग्री सेल्सियसको नजिक सीमित गर्न पर्याप्त छिटो हरितगृह ग्यास उत्सर्जन घटाउनु हो।’

‘सरकार, उद्योग र समुदायहरूले अब यी तीव्र हुँदै गएका अन्टार्कटिक परिवर्तनहरूलाई आफ्नो जलवायु अनुकूलन योजनामा समावेश गर्नुपर्छ, विशेषगरी अस्ट्रेलिया जस्ता प्रत्यक्ष रूपमा प्रभावित हुने क्षेत्रहरूमा,’ उनले थपिन् ।