२४ फाल्गुन, काठमाडौं । सेयर बजारमा सफलतापूर्वक लगानी गर्न धेरै ज्ञान र सीपहरु आवश्यक पर्छ। तर पछिलाे समयमा सेयर बजारकाे अत्याधिक क्रेज बढेकाे छ।
यसमा कम्पनीको आधारभूत विश्लेषण गर्ने क्षमता र सेयर बजारको ट्रेन्ड पत्ता लगाउने क्षमताहरु निकै महत्वपूर्ण र चलाख पुर्ण ढंगले बाघ चाल सैलिमा चल्नु पर्ने हुन्छ। तर यी दुई प्रविधिक सीपहरु भन्दा पनि अझै महत्वपूर्ण पक्ष भनेको लगानीकर्ताको मानसिकता हो ।
तर पछिल्लाे समय भने सेयर बजारकाे अत्याधिक क्रेज र बुझि वा नवुझि सेयरमा लगानी गर्नेकाे हाेडबाजी चलेकाे छ। सेयर बजारबाट पैसा कमाउने कि गुमाउने भनेर निर्धारण गर्ने सबैभन्दा ठूलो तत्व नै लगानीकर्ताको मनोविज्ञान हो ।
व्यापार मनोविज्ञान (ट्रेडिङ साइकोलोजी)
व्यापार मनोविज्ञान (ट्रेडिङ साइकोलोजी) भित्रका त्तव हुन्। सेयर कारोबारीहरुले सधैं छिटो साच्नुपर्ने र सीघ्र निर्णय लिनुपर्ने हुन्छ । छोटो समयमै सेयर खरिदबिक्री गर्नका लागि दिमागको निश्चित उपस्थिति हुन र चलाखी पुर्ण रहनु आवश्यकता रहन्छ।
आफ्नो कारोबार योजनामा अनुशासित भएर अडिग रही प्रोफिट बुक गर्नु पनि उत्तिकै महत्वपूर्ण हुन्छ । तसर्थ, कारोबारको समयमा मनोभावनालाई बीचमा प्रवेश गराउनु निकै हानिकारक हुन सक्छ । जो कोही सेयर लगानीकर्ता वा कारोबारीले मुख्य दुई वटा मुख्य मनोभावनालाई बुझ्न जरुरी हुन्छ ।
डर र लोभ
डर र त्रासलाई चिन्ने जब सेयर लगानीकर्ता वा कारोबारीले कुनै कम्पनी वा समग्र अर्थतन्त्रका बारेमा नकारात्मक समाचार सुन्दछन्, तब प्राकृतिकरुपमै डर पैदा हुन्छ ।
डरकै कारण सेयर काराबार गर्नेले आवश्यकता भन्दा बढी प्रतिकृया जनाउने र भएको सेयर बिक्री गरी नगदमा परिणत गर्ने सम्भावना रहन्छ । यसरी केही नोक्सान त कम गर्न सकिएला, तर नाफा कमाउनबाट वञ्चित हुने सम्भावना पनि उत्तिकै रहन्छ ।
सेयर कारोबार गर्नेले डर के हो बुझ्न जरुरी हुन्छ । डर सम्भावित खतराप्रति प्राकृतिक प्रतिकृया हो । सेयर कारोबारको हकमा यस्तो खतरा नाफाको सम्भावनासँग जोडिएको हुन्छ ।
यस विषयमा गहन सोच र विचार पुर्याउनुपर्ने देखिन्छ । तर यस्तो विचार नकारात्मक समाचार तथा सूचना बाहिर आउनुभन्दा अघि नै गर्नुपर्छ, बीचमा वा आइसकेपछि होइन । समयभन्दा अगावै घटनाक्रमलाई विचार पुर्याउने हो भने त्यसमा कसरी प्रतिकृया जनाउने सहज हुन जान्छ । जसबाट लगानी तथा कारोबार निर्णयमा डर हावी हुन पाउँदैन । यद्दपि, हरेकलाई त्यसो गर्न सहज नहोला, तर आफ्नो पोर्टफोलियो तथा आफू स्वयंको स्वास्थ्य मजबुत बनाउनका लागि भने यो पक्कै महत्वपूर्ण हुन्छ ।
अत्याधिक लोभमाथि विजय
अत्याधिक लोभी लगानीकर्ता जहिले पनि अन्तिम समय सम्म बढ्दो मूल्यको फाइदा उठाउने दाउमा हुन्छन् । तर ढीलो वा चाँडो जब बजार घट्न थाल्छ तब लोभी लगानीकर्ताहरु फन्दामा पर्दछन् । लोभलाई जित्न सहज भने छैन, प्रविृत्त अधिक कारण नै जन्मिन्छ लोभ ।
कतिपय अवस्थामा ज्यादा लाभकै कारण प्राप्त भइसकेको फाइदालाई पनि गुमाउनुपर्ने सम्भावना रहन्छ । तसर्थ, सेयर कारोबारीले आफूमा भएको यस्तो लोभी प्रवित्तिलाई पहिचान गर्नुपर्दछ ।
विवेकमा आधारित निश्चित र तर्कसंगत कारोबार योजना बनाउनुपर्छ । उक्त योजना अनुसार अनुशासनमा पनि बस्नुपर्दछ । यसो गर्दा कारोबारका बीचमा लोभी प्रवृत्तिमा कमी आउन हुन्छ ।
भावनामा आधारित कारोबार निर्णय लिनबाट कसरी जोगिने ?
नियम बनाउने
सेयर लगानीकर्ता वा कारोबारी दुवैले निश्चित कारोबारको नियम बनाउनुपर्छ । जब मनोवैज्ञानिक तत्वहरु हावी हुने देखिन्छ, सोही नियमलाई अनुसरण गर्नुपर्दछ ।
अनुसन्धान र समीक्षा गर्ने
सेयर कारोबार गर्नेले जहिले पनि आफ्नो रुचिका स्टक र इन्डस्ट्रिमा विज्ञ हुन आवश्यक छ । विश्व विख्यात लगानीकर्ताको उदाहरण हर्ने हो भने उनीहरु पनि आफूले बुझेको भन्दा बाहिरको क्षेत्रमा लगानी गर्न हिच्किचाउने गरेको देखिन्छ ।
दैनिक आउने समाचारहरुलाई ध्यान दिनुपर्छ । तर त्यसबाट प्रभावित भने हुनु हुँदैन । स्वयंलाई शिक्षित बनाउन पनि उत्तिकै महत्वपूर्ण हुन्छ ।
यस्ता कार्यक्रमहरु आफूले जानेको वा बुझेको कुरालाई परीक्षण गर्ने थलोहरु पनि हुन् । ज्ञानले डरलाई जित्न पनि ठूलो भूमिका निर्वाह गर्दछ ।