२९ बैशाख, काठमाडौं । प्रायः आमा बुबाहरू आफ्ना किशोर छोराछोरीहरूलाई लिएर चिन्तित हुन्छन् । विशेष गरि ति अभिभावक जस्का टिनएजर छोरा छोरीहरुले भनेको भान्दैनन् ति सबै भन्दाँ बढी चिन्तित देखिन्छन् ।
बाल्यकालदेखि आफ्नो सबै कुरा भनेको मान्दै आएका छोरा छोरीहरुले आफ्नो कुरा सुन्नै छाडेपछि अचानक के भयो भन्ने अभिभावक लाग्नु स्वभाविकै हो । तर, प्राय अभिभावकहरुले यसलाई बच्चा बिग्रदै गएको र भनेको टेर्न छोडेको भन्ने ठान्दछन् । यदि तपाईं पनि यस्तै सोच्नुहुन्छ भने, त्यसको लागि आफ्नो बच्चालाई दोष नदिनुहोस् ।
हालै, स्ट्यानफोर्ड स्कूल अफ मेडिसिनका वैज्ञानिकहरूले किशोरकिशोरीहरूको दिमागमा एउटा अनुसन्धान गरेका छन् । जसले निश्चित आवाजहरूमा हाम्रो प्रतिक्रिया समयसँगै स्वाभाविक रूपमा परिवर्तन आउने पत्ता लागेको छ । यस कारण, किशोर किशोरीहरूले आमा बुबाको आवाजलाई कम महत्त्वपूर्ण ठान्छन् ।
१३ वर्षको उमेर पछि मस्तिष्कमा परिवर्तन
अनुसन्धानको क्रममा, १२ वर्ष र मुनिका बच्चाहरूको मस्तिष्क स्क्यान गरियो । त्यसपछि उनीहरूले आमाको आवाजमा राम्रो न्यूरोलोजिकल प्रतिक्रिया देखाए । यो उमेरमा मस्तिष्कमा भावना बढाउने केन्द्रहरू सक्रिय हुन्छन् ।
तर, १३ वर्षको उमेरपछि परिवर्तन हुन थाल्छ । यो उमेरमा, मस्तिष्कले आमाको आवाजलाई उस्तै न्यूरोलोजिकल प्रतिक्रिया गर्दैन । यसको सट्टा, किशोरहरूको दिमागले अन्य सबै आवाजहरूमा ठूलो प्रतिक्रिया देखाउँदछ । चाहे त्यो आवाज नयाँ वा परितिच ।
यी परिवर्तनहरू यति स्पष्ट थिए कि अनुसन्धानकर्ताहरूले मस्तिष्कको न्यूरोलोजिकल प्रतिक्रियाको आधारमा मात्र बच्चाको उमेरको सहि अनुमान गर्न सक्षम थिए ।
स्ट्यानफोर्ड युनिभर्सिटीका मनोचिकित्सक ड्यानियल अब्राम्स भन्नुहुन्छ, ’जसरी सानो बच्चा आमाको आवाजमा समायोजन हुन्छ, त्यसरी नै किशोर किशोरीहरू नयाँ र अनैठा आवाजमा अधिक न्यूरोलोजिकल प्रतिक्रिया देखाउछन् ।
किशोरावस्थामा तपाईलाई तपाई यस्तो गर्दै हुनु हुन्छ भन्ने थाहा हुदैन । तपाईले नयाँ साथीहरू र पार्टनर फेला पार्नुहुन्छ वा कोशिस गर्नु हुन्छ । तपाई साथीसँग समय बिताउन चाहनुहुन्छ । तपाईंको दिमाग अधिक संवेदनशील हुन्छ र अज्ञात आवाजहरूमा आकर्षित हुन्छ ।
अर्को शब्दमा, किशोरकिशोरीहरू जानाजानी आफ्नो परिवारबाट अलग्गिने होईनन् । तिनीहरूको दिमाग परिपक्व हुँदैछ । सानो बच्चाको लागि, आमाको आवाजले यसको स्वास्थ्य र विकासमा महत्त्वपूर्ण भूमिका खेल्छ । यसले बच्चाको तनाव, सामाजिक संलग्नता र अन्तरक्रिया प्रक्रियालाई असर गर्छ । भारतिय न्यूरोसाइन्टिस्ट विनोद मेनन भन्नुहुन्छ ,’किशोरहरू आमाबाबुको कुरा नसुनेर विद्रोह गरेको देखिन्छ । यो किनभने उनीहरूको दिमाग घर बाहिरको आवाजमा बढी ध्यान दिन तयार हुन्छ ।
न्यूरोसाइन्स जर्नलमा प्रकाशित यस अनुसन्धानको नतिजाले उमेर बढ्दै जाँदा हामी आमाको आवाजमा कम ध्यान दिन थाल्छौं भन्ने स्पस्ट पार्छ । मेनन भन्नु हुन्छ, ‘बच्चा उमेरको एक चरणमा आत्मनिर्भर हुन्छ । यो जैविक संकेतहरूको कारण हो । किशोरावस्थामा उनीहरु परिवार बाहिर सामाजिकीकरण गर्न थाल्छन् ‘।