Advertisement
दिपेस मूर्ति पन्त
०२ असार, काठमाडौं । हिमनदीहरू (Glaciers) अष्ट्रेलिया महादेश बाहेक सबै महादेश हरुमा पाइन्छन्। हिमनदीहरु हजारौँ लाखौँ वर्ष पुराना पनि हुन्छन्। तिनीहरू हिउँका पत्र पत्र थुप्रिएर बनेका हुन्छन् भने गुरुत्व र आसपासको चट्टानको सापेक्ष हिउँ नरम भएकाले इनिहरु बिस्तारै बग्छन् जस्तो कि वर्षमा केही इन्च देखि केही मीटरको दूरी पार गर्छन्। हिमनदीको लम्बाई सयौँ किलोमीटर सम्म हुनसक्छ जुन उच्च हिमाली भागबाट शुरू भएको हुन्छ र यसको हिउँ थुप्रने दर र पग्लने दरमा यसको आकार लम्बाई निर्धारण हुन्छ।
हिउँ हिमाली खोंच उपत्यका हुँदै तलतिर बिस्तारै बग्छ अझ कतै त हिमनदीहरू समुन्द्र सम्मै पनि पुग्छन् जस्तो कि ध्रुवीय हिमनदीहरु (Arctic Glaciers) जो आश्चर्यजनक रूपमा विशाल छन्। हिमालय क्षेत्रमा पनि उल्लेखनीय रुपमा हिमनदीहरू अवस्थित छन् जसले नेपालका नदीहरुलाई उल्लेख्य रुपमा पानी प्रदान गर्छन भने कयौँ हिमाली ताल तलैयाहरू पनि यसैबाट पग्लिएको पानीमा निर्भर छन्।
जब हिमनदीहरुमा हिउँ जम्मा हुने दर भन्दा पग्लने दर धेरै हुन थाले पछि हिमनदीहरू खुम्चन थाल्छन् अर्थात् छोटिन थाल्छन्। यसले गर्दा हिमनदीको पुछारमा हिमतालहरू बन्न थाल्छन्। हिमनदीको बहावले घचेटिएर थुप्रिएका मसिना बालुवा गिट्टी देखि विशाल विशाल चट्टानहरुले त्यस्ता हिमतालहरूलाई प्राकृतिक बाँधको रुपमा काम गरिदिन्छन् भने कतिपय हिमतालहरू धेरै समय विशाल तौलले गर्दा हिमनदीको क्षेत्रमा बनेका विशाल खाल्टाहरुमा पनि हिमनदीको पग्लिएको पानी जम्मा भएर पनि बन्छन। अहिलेको जलवायु परिवर्तनको कारणले गर्दा भएको तिब्र तापक्रम वृद्धिले हिमनदीहरुको पग्लने क्रम तिव्र छ भने यस्ता हिमतालहरू पनि तिव्रगतिले बढिरहेछन्।
हिमतालमा बढीरहेको पानीको चाप, विभिन्न भौगर्भिक कारणहरूले ती तालहरुको संरचनामा आएको कमजोरीले गर्दा ती तालहरू फुट्छन् जसले गर्दा पानीको विशाल मात्राको साथै ती चट्टान अनि गिट्टीबालुवा पनि नदीहरूमा मिसिन्छन् जसले तल्लो क्षेत्रमा विनाशकारी ताण्डव मच्चिन्छ। उच्च तापक्रम र घट्दो हिमपातको कारण हिउँको पग्लने दर तिब्र हुँदै गएको छ जसले हिमतालमा पानीको सतह निकै खतरनाक रूपले बढीरहेको अध्ययनहरूले देखाएका छन्। जलवायु परवर्तन र बढ्दो तापक्रमले पछिल्लो समय हिमनदीहरु पग्लने र खुम्चने दर आश्चर्यजनक रूपले बढेको छ त्यसमा पनि हिमालय क्षेत्रमा हुने टेक्टोनिक प्लेट्सको टकरावले हुने भौगर्भिक गतिविधिले हिमतालको सरंचनालाई निरन्तर कमजोर बनाइरहेको छ।
नेपालका धेरै बस्तीहरू नदीका छेउमा अवस्थित छन् भने प्रायः जसो सबै नदीहरुलाई पानी प्रदान हिमनदी र हिमतालहरुले गरिरहेका छन्। विद्युतीय ऊर्जा उत्पादनका लागि नदिहरुका पहाडी देखि उच्च पहाडी भागसम्मै कृतिम बाँधहरु बाँधिएका छन्। चाहे जलविद्युत उत्पादन परियोजना हुन् या बस्तीहरू कसैले पनि त्यो भयानक भविष्य प्रति यथेष्ट ध्यान दिएका छन् भनेर हामीले विश्वास गर्ने कुनै आधार देखिँदैन। व्यापारिक प्रयोजनका लागि सहज ठानेर, सुविधाजन्य भएर नदी किनारमा बसाइएक बस्तीहरू, सामान्य जनताको पैसाले पैसा कमाउनका लागि हरेक खतराहरु नजर अन्दाज गरेर बनाइएका परियोजनाहरुले जनधन दुवैको क्षति गर्ने सम्भावना उच्च छ। यी विषयहरुले कहिले पनि कतै पनि कसैको ध्यान खिच्न नसक्नुको पछाडि रहेको निहित स्वार्थ बुझ्न गाह्रो छैन।
जलवायु परिवर्तन र बढ्दो तापक्रम वृद्धिको प्रमुख कारणहरूको पछाडि रहेका वातावरणको विनाश, प्राकृतिक स्रोत र साधनको दुरुपयोगको बारे सोच्नु त कता हो कता जलवायु परिवर्तनलाई नै अस्वीकार गर्दै धार्मिक र राजनैतिक रूपमा धर्मान्ध हुनेहरूले पनि चेत्ने दिन धेरै टाढा त छैन नै, तर अब त्यो धेरै ढिलो भइसक्यो।
Comments
